นาฏศิลป์ไทย ๑ ว่าด้วย ละครพูด                                      ละครพูดเรื่อง สามัคคีเภทคำฉันท์                              ที่มาของภาพ  :  อัษฎา  จรัญชล                                                    ละครพูด ประวัติความเป็นมา  ละครพูด เป็นละครสมัยใหม่ที่ได้รูปแบบมาจากการแสดงละครตะวันตก  ใช้การพูดดำเนินเรื่อง  แสดงท่าทางประกอบคำพูดอย่างสามัญชน  เดิมทีใช้ผู้หญิงแสดงล้วน  ต่อมาใช้ผู้แสดงทั้งหญิงและชาย มีการเปลี่ยนฉากไปตามท้องเรื่อง บทละครพูดพระบาทสมเด็จ       พระมงกุฎเกล้า-เจ้าอยู่หัว   พระราชนิพนธ์บทละครไว้หลายลักษณะได้แก่ ละครพูดปลุกใจ   ละครพูดชวนหัว   ละครพูดกินใจ ละครพูด เริ่มขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ  ให้มีการแสดงละครพูดสมัครเล่นเป็นครั้งแรก ละครพูดในสมัยนี้แตกต่างกับละครพูดในสมัยสมเด็จ-พระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธสยามมกุฎราชกุมาร ในสมัยหลังเกี่ยวกับเนื้อเรื่อง คือ เนื้อเรื่องละครพูดที่แสดงในสมัยนี้  ดัดแปลงมาจากบทละครรำที่เรารู้จักกันอย่างแพร่หลายในปี พ.ศ.๒๔๔๗ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธสยามมกุฎราชกุมาร ทรงสำเร็จการศึกษา และเสด็จนิวัติประเทศไทยแล้วทรงตั้ง  “ทวีปัญญาสโมสร”  ขึ้นในพระราชอุทยานวังสราญรมย์  ในสมัยเดียวกันนี้ได้มีการตั้ง  “สามัคยาจารย์สโมสร”  ซึ่งมีเจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี  เป็นประธานอยู่ก่อนแล้ว กิจกรรมของ ๒ สโมสรที่คล้ายคลึงกัน คือ  การแสดงละครพูดแบบใหม่ที่ได้รับอิทธิพลจากละครตะวันตก  ละครพูดแสดงเป็นครั้งแรกที่สโมสรใดไม่ปรากฏหลักฐานยืนยันแน่ชัด แต่สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร   ทรงมีส่วนร่วมในกิจการแสดงละครพูดของทั้ง ๒ สโมสรนี้  จึงได้ถวายพระเกียรติว่าทรงเป็นผู้ให้กำเนิดละครพูด          ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เพราะเห็นว่าเป็นของแปลก และแสดงได้ง่ายจึงทรงสนับสนุนละครพูดอย่างดียิ่ง   ทรงพระราชนิพนธ์บทละครพูดที่ดีเด่นไว้เป็นจำนวนมาก  และทรงร่วมในการแสดงด้วยหลายครั้ง           ละครพูดแบ่งได้เป็นประเภทใหญ่ ๆ คือ           ๑.  ละครพูดล้วนๆ หรือละครพูดแบบร้อยแก้ว           ๒.  ละครแบบร้อยกรอง           ๓.  ละครพูดสลับลำ              ละครพูดล้วนๆ   หรือ  ละครพูดแบบร้อยแก้ว วิธีการแสดง   ดำเนินเรื่องด้วยวิธีพูด ใช้ท่าทางแบบสามัญชนประกอบการพูดที่เป็นธรรมชาติ  ลักษณะพิเศษของละครพูดชนิดนี้คือ ในขณะที่ตัวละครคิดอะไรอยู่ในใจมักใช้วิธีป้องปากบอกกับคนดู เพลงร้อง   เพลงร้องไม่มี ผู้แสดงดำเนินเรื่องโดยการพูด ดนตรี   บรรเลงโดยวงดนตรีสากลหรือปี่พาทย์ไม้นวมแต่จะบรรเลงประกอบเฉพาะเวลาปิดฉากเท่านั้น เรื่องที่แสดง   เรื่องแรกคือเรื่อง “โพงพาง”  เมื่อปี พ.ศ.๒๔๖๓  เรื่องต่อมาคือเรื่อง “เจ้าข้า สารวัด!”  ทั้ง๒ เรื่องเป็นบท  พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว นอกจากนี้ยังมีบทพระราชนิพนธ์ในพระองค์อีกมากมายที่นิยมนำมาแสดง      ผู้แสดง  ในสมัยโบราณใช้ผู้ชายแสดงล้วนต่อมานิยมผู้แสดงชายจริงหญิงแท้        การแต่งกาย   แต่งกายตามสมัยนิยม  เนื้อเรื่องโดยคำนึงถึงสภาพความเป็นจริงของตัวละคร                                              ละครพูดแบบร้อยกรอง วิธีการแสดง   ดำเนินเรื่องด้วยวิธีพูดที่เป็นคำประพันธ์ชนิดคำกลอน  คำฉันท์  คำโคลง ซึ่งมีวิธีอ่านออกเสียงปกติเหมือนละครพูดร้อยแก้ว  แต่มีจังหวะเน้นสัมผัสตามชนิดของคำประพันธ์นั้นๆ เพลงร้อง  เพลงร้องไม่มี  ผู้แสดงดำเนินเรื่องโดยการพูดเป็นคำประพันธ์ชนิดนั้นๆ ดนตรี บรรเลงดนตรีคล้ายกับละครพูดล้วนๆ        เรื่องที่แสดง  จำแนกตามลักษณะคำประพันธ์ดังนี้คือ ละครพูดคำกลอนจากบทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว  เช่น  เรื่องเวนิชวาณิช  พระร่วง  ละครพูดคำฉันท์  ได้แก่  เรื่องมัทนะพาธา แล้วยังมีละครพูดคำฉันท์อีกเรื่องหนึ่งที่นิยมนำมาแสดง  คือ  เรื่องสามัคคีเภท  ของนายชิต  บุรทัต  ละครพูดคำโคลง  ได้แก่  เรื่องสี่นาฬิกา  ของอัฉราพรรณ (นายมนตรี  ตราโมท) ผู้แสดง  ใช้ผู้แสดงทั้งชายและหญิง  มีบุคลิก  และการแสดงเหมาะสมตามลักษณะที่บ่งไว้ในบทละคร  น้ำเสียงแจ่มใส่ชัดเจนดี  เสียงกังวาน พูดฉะฉานไหวพริบดี         การแต่งกาย    แต่งให้เหมาะสมถูกต้องตามบุคลิกของตัวละคร    และยุคสมัยที่บ่งบอกไว้ในบทละคร                                  ละครพูดสลับลำ วิธีการแสดง  ยึดถือบทพูดมีความสำคัญในการดำเนินเรื่องแต่เพียงอย่างเดียวบทร้องเป็นเพียงบทแทรกเพื่อเสริมย้ำความประกอบเรื่องไม่เกี่ยวกับเนื้อเรื่อง    ถ้าตัดบทร้องออกก็ไม่ทำให้เนื้อเรื่องของละครขาดความสมบูรณ์แต่อย่างใด คำว่า “ลำ” มาจากคำ “ลำนำ”  หมายถึง บทร้องหรือเพลง เพลงร้อง  มีเพลงร้องเป็นบางส่วน  โดยทำนองเพลงขึ้นอยู่กับผู้ประพันธ์ที่จะแต่งเสริมในเรื่อง ดนตรี   บรรเลงดนตรีคล้ายกับละครพูดล้วนๆ แต่บางครั้งในช่วงดำเนินเรื่องถ้ามีบทร้อง ดนตรีก็จะบรรเลงร่วมด้วย เรื่องที่แสดง  ได้แก่  เรื่องชิงนาง และปล่อยแก่ ผู้แสดง   ใช้ผู้แสดงทั้งชายและหญิง  เหมือนละครพูดแบบร้อยกรอง          การแต่งกาย   การแต่งกายเหมือน  ละครพูดล้วนๆ หรือแต่งกายตามท้องเรื่อง